De Europese Centrale Bank (ECB) heeft de rente onlangs met een half procentpunt verhoogd. De renteverhoging, de eerste sinds 2011, maakt een eind aan een ongebruikelijke en acht jaar lange periode van negatieve rente. De ECB wil met de forse renteverhoging de torenhoge inflatie intomen. De inflatie is leidend in het hele monetaire beleid van de ECB. Zolang de inflatie hoog blijft zal de ECB de rente de komende tijd stapsgewijs blijven verhogen.
De Amerikaanse centrale bank (Fed) heeft de rente in de Verenigde Staten onlangs opnieuw met 0,75 procentpunt verhoogd. Half juni verhoogde de Fed de rente ook al met 0,75 procentpunt. Sinds begin jaren tachtig heeft de centrale bank niet meer zo snel de rente verhoogd. De beleidsmakers van de Amerikaanse koepel van centrale banken menen dat dit harde ingrijpen nodig is om de inflatie onder controle te krijgen. De inflatie in de VS is in juni opgelopen naar meer dan 9 procent, het hoogste niveau in ruim veertig jaar. De inflatie wordt vooral aangejaagd door de sterk gestegen energieprijzen vanwege de oorlog in Oekraïne, maar ook door hogere prijzen voor levensmiddelen en andere goederen en diensten.
Net zoals in de Verenigde Staten is de inflatie in Europa hoog. In Nederland is de inflatie in juni 8,6%. De stijgende energieprijzen leveren momenteel een belangrijke bijdrage aan de totale inflatie. Hoe de inflatie zich de komende tijd gaat ontwikkelen is onzeker gezien de nog voortdurende oorlog in Oekraïne. De ontwikkeling van de kapitaalmarktrente in 2023 is afhankelijk van de inflatie en zodoende lastig te voorspellen.
Schatkistbankieren
Gemeenten zijn sinds 2014 verplicht om tegoeden uitsluitend bij het Rijk of andere decentrale overheden weg te zetten. Het primaire doel van de maatregel is het terugdringen van de staatsschuld. Op 1 juli 2021 is het drempelbedrag verhoogd van 0,75% naar 2% van het begrotingstotaal. Liquiditeitsoverschotten boven het drempelbedrag worden overgeboekt naar de schatkist. De gemeente Heusden heeft in 2023 naar verwachting beperkte liquiditeitsoverschotten. .
Wet Hof
Op grond van Europese afspraken mag het begrotingstekort van de Nederlandse overheid niet groter dan 3% zijn. Het Rijk wil er met de Wet houdbare overheidsfinanciën (Wet Hof) voor zorgen dat gemeenten een bijdrage leveren aan het terugdringen van het overheidstekort. Hiervoor wordt een limiet gesteld aan de bijdrage die gemeenten in het begrotingstekort mogen hebben. Overschrijding van deze limiet kan daarbij tot sancties leiden.
De coronapandemie heeft grote gevolgen gehad voor de overheidsfinanciën. Het kabinet heeft miljarden aan incidenteel geld uitgetrokken om massale faillissementen en werkloosheid te voorkomen. Het begrotingstekort in 2020 kwam uit op 4,3% van het bruto binnenlands product (bbp). De grens van 3% begrotingstekort werd hierdoor overschreden. Het begrotingstekort in 2021 was 2,5% van het bbp. Hiermee bleef het begrotingstekort beneden de 3% grens die in Europa is afgesproken. Uit de voorjaarsnota van het ministerie van Financiën blijkt dat het begrotingstekort van 2022 stijgt naar 3,4%. Het kabinet geeft o.a. veel meer geld uit om mensen te compenseren voor de hoge energierekening.