De specifieke, financiële, toprisico’s voor de gemeente Heusden zijn:
Grondexploitatie € 6.700.000, diverse kans%
(programma Economie en recreatie en Bouwen en wonen)
De complexe en langdurige processen rondom projecten, brengen risico’s met zich mee. Dit kan leiden tot tegenvallende resultaten, waardoor verliezen hoger uit kunnen vallen dan verwacht. Verliezen zijn afgedekt met voorzieningen. Wanneer voorzieningen ontoereikend blijken, moet het gemeentelijk weerstandsvermogen toereikend zijn om aanvullende verliezen op te kunnen vangen.
De algemene risico’s zijn doorgerekend voor alle relevante projecten. Het grootste deel van het algemene risico betreft het risico van afnemende prijzen bij een tegenvallende economische ontwikkeling. In de risicoanalyse is rekening gehouden met het scenario van een economische teruggang waarbij verkoopprijzen dalen, de verkopen vertragen en de jaarlijkse indexering van de grondprijzen lager uitvalt.
Voor alle grondexploitaties zijn begin 2022 de project specifieke risico’s en de bijbehorende kans van optreden in beeld gebracht. Risico’s doen zich niet allemaal tegelijk voor. Op basis van een Monte Carlo Analyse is het benodigde weerstandsvermogen vanwege project specifieke risico’s in beeld gebracht. Voor winstgevende grondexploitaties kunnen verliezen (deels) worden gedekt uit de positieve resultaten. Het grootste deel van de project specifieke risico’s komt voor rekening van De Grassen. Het voornaamste risico is dat de opbrengsten lager uitvallen als een deel van de vervolgfasen uiteindelijk niet gerealiseerd kan worden.
Bij de totstandkoming van de jaarrekening 2021, zijn begin 2022 nieuwe risicoanalyses opgesteld om het mogelijke effect van optredende risico’s in beeld te brengen. Recente economische ontwikkelingen geven nog geen aanleiding om de risicoberekeningen aan te passen. Dit aangezien in de analyses bijvoorbeeld al rekening werd gehouden met het risico van prijsdalingen (woningprijzen en grondopbrengsten).
Het renterisico (rekenrente in grondexploitaties) is vanwege de recente rentestijgingen inmiddels wat concreter geworden. Dit geeft aanleiding om het totale risicobedrag met € 0,5 miljoen te verhogen. Bij de totstandkoming van de jaarrekening 2022 zal opnieuw goed naar de mogelijke consequenties voor de rekenrente (die wordt toegerekend aan grondexploitaties) worden gekeken.
Risico's Sociaal domein € 500.000, diverse kans%
(programma Sociaal domein)
Eind vorig jaar is het risicoprofiel van het sociaal domein uitgebreid herzien. Vanuit verschillende deelonderwerpen zijn de risico's in beeld gebracht met diverse maatregelen die aanwezig zijn of toegepast zouden kunnen worden. Daarnaast zijn diverse actuele ontwikkelingen gesignaleerd waarvan op dat moment nog geen concrete (financiële) gevolgen benoemd konden worden. Deze zijn vastgelegd om ze expliciet te kunnen blijven monitoren. Ten behoeve van de berekening van het benodigde weerstandsvermogen vindt twee keer per jaar een actualisatie op hoofdlijnen plaats. Deze actualisatie is dan specifiek gericht op de actuele ontwikkelingen en de financiële risico's. Rekening houdend met de verwachte ontwikkeling van de reserve Sociaal domein dit jaar is deze nu voor het eerst niet meer toereikend om alle risico's op te kunnen vangen. Het verschil tussen het berekende benodigde weerstandsvermogen en het saldo van de reserve Sociaal domein wordt daarom meegenomen in de doorrekeningen voor het benodigde weerstandsvermogen.
Bedrijfscontinuïteit: onderbreking ICT voorzieningen € 1.500.000, 30 kans%
(programma Bestuur en beheer)
Dit risico is gericht op een serieus incident waarvoor, rekening houdend met getroffen maatregelen, de kans klein wordt geacht. Afhankelijk van het incident en de omvang van de onderbreking varieert de kans. De kans op een korte onderbreking is aanzienlijk groter dan een langdurige onderbreking. De financiële impact zit vooral in het mogelijk moeten vervangen van hardware bij een groot incident, inhuur van externen in geval van een ransomware aanval en de inzet die het kost om getroffen data te reconstrueren. Door een toename van aanvallen is de kans verhoogd. Daarnaast is op basis van de kosten die andere gemeenten hebben moeten maken ook de verwachte financiële impact verhoogd.
Beperkte capaciteit (formatie) door uitval of niet ingevulde vacatures € 500.000, 50% kans
(diverse programma's)
De huidige economische ontwikkelingen zorgen voor een krappe arbeidsmarkt. Hierdoor is het moeilijk om vacatures in te vullen. Dit is een landelijk gesignaleerde trend, die zich inmiddels heeft uitgebreid naar bijna alle werkterreinen. Omdat de werkzaamheden doorgaan en om het effect op de organisatie en doelstellingen te beperken kan gekozen worden voor tijdelijke inhuur om de vacatures in te vullen. Dit brengt echter hogere kosten met zich mee. Ondanks de trend is er voor gekozen hiervoor niet op voorhand extra middelen te reserveren, dit brengt een verhoogd risico met zich mee op overschrijding van de beschikbare budgetten. Ondanks de bijstelling in de eerste bestuursrapportage laat de meest recente inventarisatie nog steeds een overschrijding zien, daarom is de verwachte financiële omvang verhoogd.
Bouwkosten overschrijden beschikbaar krediet/budget € 250.000, 70% kans
(diverse programma’s)
Als gevolg van diverse externe factoren stijgen de bouwkosten (ook voor onderhoud en werkzaamheden in de openbare ruimte) de afgelopen maanden zeer hard. Hierdoor bestaat het risico dat projecten of werkzaamheden niet binnen de beschikbare kredieten of budgetten kunnen worden uitgevoerd. Wanneer een overschrijding van een investeringskrediet wordt verwacht, kan de raad aangeven of hij hiervoor een wijziging wil van het krediet of het beleid wil bijstellen. Dit vormt geen risico waarbij een beroep gedaan moet worden op het weerstandsvermogen. Het levert wel knelpunten in de uitvoering op gezien de tijd die een nieuw voorstel kost, bijvoorbeeld na een tegenvallende aanbesteding. Dit past ook niet altijd in de aanbestedingstermijnen. Om deze reden wordt tegenwoordig vaker voor een andere afstemming van het aanbestedingsproces en het bestuurlijke proces gekozen waardoor er bij het aanvragen van een krediet al meer duidelijkheid is over de huidige marktprijzen.
In de huidige markt worden we echter ook met overschrijdingen geconfronteerd waarbij er geen keuze meer is. In dat geval moet dit in eerste instantie worden opgevangen in het beschikbare krediet/budget maar dit zal niet altijd mogelijk zijn. In dat geval moet een beroep gedaan worden op het weerstandsvermogen. Dit speelt bijvoorbeeld bij lopende contracten waarbij op grond van redelijkheid en billijkheid afspraken gemaakt moeten worden over de (doorbelasting van) kostenstijgingen of wanneer er bij een aanbesteding afspraken zijn gemaakt over het toepassen van een index (een van de maatregelen om aanbestedingen beter te laten aansluiten op het bestuurlijke proces en de huidige markt).
Bedrijfscontinuïteit: onderbreking ICT voorzieningen € 1.500.000, 30% kans
(programma Bestuur en beheer)
Dit risico is gericht op een serieus incident waarvoor, rekening houdend met getroffen maatregelen, de kans klein wordt geacht. Afhankelijk van het incident en de omvang van de onderbreking varieert de kans. De kans op een korte onderbreking is aanzienlijk groter dan een langdurige onderbreking. De financiële impact zit vooral in het mogelijk moeten vervangen van hardware bij een groot incident, inhuur van externen in geval van een ransomware aanval en de inzet die het kost om getroffen data te reconstrueren. Door een toename van aanvallen is de kans verhoogd. Daarnaast is op basis van de kosten die andere gemeenten hebben moeten maken ook de verwachte financiële impact verhoogd.
Vervallen specifieke toprisico’s
Het volgende specifieke, financiële, risico voor de gemeente Heusden was opgenomen in de toprisico’s van de vorige paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing. Deze is echter nu verlaagd waardoor het risico niet meer is opgenomen onder de toprisico’s:
Invoering privatisering bouwtoezicht € 200.000, 50% kans
(programma Openbare orde en veiligheid)
De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb), is op 14 mei 2019 door de Eerste Kamer aangenomen. De invoeringsdatum van de wet is gelijktijdig met de invoering van de Omgevingswet en daarom uitgesteld tot 1 januari 2023. Met behulp van een extern advies is het financiële gevolg (voor zover nu mogelijk) ingeschat en verwerkt in de begroting. Aangezien de werkzaamheden veranderen en de inschatting daarom moeilijk is, is er wel nog een risico opgenomen voor afwijkingen ten opzichte van de huidige schattingen.